Jan Paweł II
Psalm 16 — Bóg najwyższym dobrem
Audiencja generalna, 28 lipca 2004
1. Będziemy rozważać Psalm o głębokiej treści duchowej, którego
wysłuchaliśmy i którego słowami modliliśmy się. Pomimo trudności, jakie
przedstawia tekst, zwłaszcza pierwsze wiersze oryginału hebrajskiego,
Psalm 16 [15] jest przejrzystą pieśnią o charakterze mistycznym, co
sugeruje już występujące na początku wyznanie wiary: «Tyś jest Panem
moim, poza Tobą nie ma dla mnie dobra» (w. 2). Tak więc Bóg postrzegany
jest jako jedyne dobro, i dlatego modlący się człowiek postanawia
włączyć się we wspólnotę tych wszystkich, którzy pozostają wierni Panu:
«Wzbudził On we mnie miłość przedziwną do świętych, którzy mieszkają na
Jego ziemi» (w. 3). Dlatego też Psalmista odrzuca radykalnie pokusę
bałwochwalstwa i związane z nim krwawe obrzędy oraz bluźniercze wezwania
(por. w. 4).
Jest to jasna i zdecydowana postawa, która wydaje się odzwierciedlać
wybór, o jakim mowa w Psalmie 73 [72], również będącym pieśnią ufności
pokładanej w Bogu, osiągniętej dzięki zdecydowanemu i dokonanemu pośród
cierpienia wyborowi moralnemu: «Kogo prócz Ciebie mam w niebie? Gdy
jestem z Tobą, ziemia mnie nie cieszy. (...) Dla mnie zaś jest
szczęściem przebywać blisko Boga, w Panu wybrałem sobie ucieczkę» (Ps 73
[72], 25. 28).
2. Nasz Psalm rozwija dwa tematy, które przedstawione są za pomocą
trzech symboli. Przede wszystkim symbolu «dziedzictwa». Pojęcie to
występuje w wierszach 5-6: mowa jest w istocie o «dziedzictwie,
kielichu, losie». Tymi słowami posłużono się przy opisie daru ziemi
obiecanej dla ludu Izraela. Otóż, jak wiemy, jedynym rodem, który nie
otrzymał kawałka ziemi, był ród lewitów, ponieważ sam Pan stanowił ich
dziedzictwo. Psalmista właśnie stwierdza: «Pan moim dziedzictwem (...).
Jak miłe jest dla mnie dziedzictwo moje!» (Ps 16 [15], 5. 6). Sprawia
więc wrażenie, że jest kapłanem głoszącym radość z całkowitego oddania
na służbę Bogu.
Św. Augustyn komentuje: «Psalmista nie mówi: O Boże, daj mi
dziedzictwo! Cóż mi dasz jako dziedzictwo? Mówi natomiast: Wszystko, co
możesz dać mi prócz Ciebie, jest znikome. Ty sam bądź moim dziedzictwem.
Ty jesteś Tym, którego kocham. (...) Oczekiwać Boga od Boga, być
napełnionym Bogiem przez Boga. On ci wystarczy, poza Nim nic ci nie może
wystarczyć» (Sermo 334, 3: PL 38, 1469).
3. Drugi temat to doskonała i stała komunia z Panem. Psalmista
wyraża niezłomną nadzieję, że został ustrzeżony od śmierci, by mógł żyć w
głębokiej zażyłości z Bogiem, jaka nie jest możliwa po śmierci (por. Ps
6, 6; 88 [87], 6). Jednakże słowa, jakimi się posługuje, nie określają
granic tego ustrzeżenia; można je wręcz odczytywać jako wyraz zwycięstwa
nad śmiercią, które zapewnia bliskość z Bogiem na wieki.
Modlący się posługuje się dwoma symbolami. Wspomina przede wszystkim
o ciele: egzegeci mówią nam, że w oryginale hebrajskim (por. Ps 16
[15], 7-10) mowa jest o «nerkach», będących symbolem namiętności i
najgłębiej skrywanych uczuć, i o «prawicy», znaku siły; o «sercu»,
siedzibie sumienia; a nawet o «wątrobie», wyrażającej emocje, o «ciele»,
wskazującym na kruchość egzystencji człowieka, i wreszcie o «tchnieniu
życia».
Mamy zatem do czynienia z obrazem «całej istoty» osoby, która nie
jest pogrążona i unicestwiona w rozkładzie grobu (por. w. 10), lecz
zachowana w pełnym i szczęśliwym życiu z Bogiem.
4. A oto drugi symbol występujący w Psalmie 16 [15] — symbol
«drogi»: «Ty ścieżkę życia mi ukażesz» (w. 11). Jest to droga, która
prowadzi do «pełni radości» przy Bogu, do «wiecznego szczęścia po
prawicy» Pańskiej. Powyższe słowa doskonale pasują do interpretacji,
która rozszerza perspektywę na nadzieję zjednoczenia z Bogiem po
przekroczeniu progu śmierci, w życiu wiecznym.
Wobec tego łatwo zrozumieć, że Nowy Testament przejął ten Psalm,
odnosząc go do zmartwychwstania Chrystusa. Św. Piotr w swojej mowie w
dniu Pięćdziesiątnicy przytacza właśnie drugą część tego hymnu, wyraźnie
nadając mu charakter paschalny i chrystologiczny: «Bóg wskrzesił Jezusa
Nazarejczyka, zerwawszy więzy śmierci, gdyż niemożliwe było, aby
ona panowała nad Nim» (por. Dz 2, 24).
Św. Paweł nawiązuje do Psalmu 16 [15], głosząc Paschę Chrystusa w
swoim przemówieniu w synagodze w Antiochii Pizydyjskiej. Również i my
głosimy: «Nie dozwolisz, aby Twój Święty uległ rozkładowi. Dawid jednak,
zasłużywszy się swemu pokoleniu, zasnął z woli Bożej i został
przyłączony do swoich przodków, i uległ rozkładowi. Lecz nie uległ
rozkładowi Ten — czyli Jezus Chrystus — którego Bóg wskrzesił» (Dz 13,
35-37).
Streszczenie katechezy w języku polskim, odczytane podczas audiencji generalnej:
Rozważany Psalm 16 [15] ma szczególne znaczenie duchowe. Autor
natchniony, posługując się symbolem dziedzictwa, głosi, że Bóg jest jego
przyszłością: «Pan częścią dziedzictwa i kielicha mego» (por. Ps 16
[15], 5). Człowiek myśląc o dziedziczeniu jest skłonny skupić się raczej
na dobrach ziemskich. Tymczasem w znaczeniu duchowym, jak zauważa
Psalmista, to Bóg jest ostatecznym dziedzictwem człowieka wierzącego.
Być blisko Boga na zawsze, oto prawdziwe dziedzictwo.
Następnie Psalmista podejmuje wątek ustawicznej i doskonałej komunii
człowieka z Bogiem. Przedstawia to w oparciu o dwa inne symbole.
Nawiązując do symboliki ludzkiego ciała, jego fizycznej jedności,
harmonii, uczuciowości i zarazem kruchości, podkreśla, że pełnię życia i
radość człowiek może naprawdę zachować tylko poprzez trwałą komunię z
Bogiem. W symbolu «drogi» natomiast jeszcze mocniej akcentuje
perspektywę nadziei i jedności z Panem także po śmierci: «Ukażesz mi
ścieżkę życia, pełnię radości u Ciebie» (w. 11).
Ta ważna tematyka Psalmu sprawiła, że w Nowym Testamencie znalazł on swoje odniesienie do tajemnicy zmartwychwstania Chrystusa.
(Słowo Jana Pawła II do Polaków zamieściliśmy w «Kronice», n. 10/2004, s. 63.)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz